Iran executeert 853 mensen in meedogenloze repressie en hernieuwde ‘war on drugs’

In een nieuw onderzoek dat vandaag is gepubliceerd, benadrukt de mensenrechtenorganisatie dat minstens 481 executies - meer dan de helft van de in totaal 853 executies die in 2023 werden geregistreerd - werden uitgevoerd voor drugsgerelateerde misdrijven.“Don’t Let Them Kill Us”: Iran’s Relentless Execution Crisis since 2022 Uprising beschrijft hoe de Iraanse autoriteiten hun gebruik van de doodstraf hebben geïntensiveerd om angst te zaaien onder de bevolking. Ze proberen op die manier hun greep op de macht verstevigen in de nasleep van de “Woman Life Freedom”-opstand die ontstond in september 2022 na de dood van Mahsa Jina Amini. Het onderzoek slaat ook alarm over de onevenredige gevolgen van het dodelijke drugsbestrijdingsbeleid van de autoriteiten voor arme en gemarginaliseerde gemeenschappen.

Het aantal executies in 2023 is het hoogste sinds 2015. Het is een stijging van 48% ten opzichte van 2022 en een stijging van 172% ten opzichte van 2021. De executiegolf gaat door in 2024, met ten minste 95 geregistreerde executies tot 20 maart. Het aantal executies dat Amnesty International registreert zijn minimumcijfers, de werkelijke cijfers liggen hoger.

“De doodstraf is onder alle omstandigheden onaanvaardbaar, maar de massale toepassing ervan voor drugsgerelateerde misdrijven na zeer oneerlijke processen voor Revolutionaire Rechtbanken is een grotesk machtsmisbruik. Het dodelijke drugsbestrijdingsbeleid van de Islamitische Republiek draagt bij tot een cyclus van armoede en systematische onrechtvaardigheid en verankert de discriminatie van gemarginaliseerde gemeenschappen, in het bijzonder de onderdrukte Baluchi-minderheid in Iran,” aldus Diana Eltahawy, plaatsvervangend regionaal directeur voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika bij Amnesty International.

Vorig jaar waren er ook erg veel terechtstellingen van demonstranten, gebruikers van sociale media en andere daadwerkelijke of vermeende dissidenten voor daden die beschermd worden door internationale mensenrechtenwetgeving. Daarbij ging het om beschuldigingen van “belediging van de profeet” en “geloofsafval”, en vage beschuldigingen van “vijandschap tegen God” (moharebeh) en/of “corruptie op aarde” (efsad-e fel arz). Dat laatste misdrijf is ook waarvoor de Zweeds-Iraanse spoedarts Ahmadreza Djalali ter dood veroordeeld werd. Hij loopt nog steeds groot risico om omgebracht te worden.

“Demonstranten, dissidenten en leden van onderdrukte etnische minderheden behoren tot de geëxecuteerden, omdat de autoriteiten de doodstraf als wapen gebruikten in een georkestreerde poging om angst te zaaien onder het publiek en afwijkende meningen te onderdrukken. Zonder een krachtig wereldwijd antwoord zullen de Iraanse autoriteiten zich aangemoedigd voelen om de komende jaren nog duizenden mensen straffeloos te executeren,” zei Diana Eltahawy.

“Onze schokkende bevindingen over de voortdurende aanval van de Iraanse autoriteiten op het recht op leven, onderstrepen de dringende noodzaak voor de internationale gemeenschap om druk uit te oefenen op de Iraanse autoriteiten voor een onmiddellijk moratorium op alle executies. Deze week stemt de VN-Mensenrechtenraad over het al dan niet verlengen van de mandaten van de Onderzoeksmissie over Iran en de Speciale Rapporteur over Iran. Het is van vitaal belang om de Iraanse autoriteiten het signaal te geven dat hun erbarmelijke staat van dienst op het gebied van mensenrechten onder internationaal toezicht zal blijven. De Mensenrechtenraad moet ervoor zorgen dat er een internationaal onafhankelijk onderzoeks- en verantwoordingsmechanisme blijft bestaan om bewijs van misdaden onder internationaal recht te verzamelen en te analyseren.”

In 2023 werden 520 (61%) van de doodvonnissen uitgesproken door revolutionaire rechtbanken. Deze rechtbanken hebben rechtsbevoegdheid over een breed scala aan feiten, waaronder drugsgerelateerde misdrijven, die door de autoriteiten worden beschouwd als misdrijven op het gebied van “nationale veiligheid”. De rechtbanken zijn niet onafhankelijk, ze werken onder de invloed van de veiligheids- en inlichtingendiensten. Ze maken routinematig gebruik van door foltering verkregen gedwongen “bekentenissen” in zeer oneerlijke processen om veroordelingen uit te spreken.

Schokkende toename van executies voor drugsgerelateerde misdrijven

De piek in executies in 2023 wordt voor een groot deel veroorzaakt door een verontrustende en dodelijke verschuiving in het Iraanse antidrugsbeleid. Een gevolg van het aantreden van Ebrahim Raisi als president en de benoeming van Gholamhossein Eje'i tot hoofd van de rechterlijke macht, beide in 2021.

Amnesty International heeft officiële verklaringen van de hoogste uitvoerende en gerechtelijke autoriteiten geanalyseerd waarin openlijk kritiek werd geuit op de hervormingen van de drugsbestrijdingswet in 2017. Tussen 2018 en 2020 had die tot een dramatische daling van het aantal drugsgerelateerde executies geleid. Daarop werd opgeroepen tot een intensiever gebruik van de doodstraf om de drugshandel te bestrijden.

Deze officiële standpunten hebben zich vertaald in een gruwelijke opwaartse trend sinds 2021, met 481 drugsgerelateerde executies in 2023, oftewel 56% van het totale aantal executies. Dit is een stijging van 89% ten opzichte van 2022, toen 255 mensen werden geëxecuteerd voor drugsgerelateerde misdrijven, en een stijging van 264% ten opzichte van 2021, toen 132 mensen werden geëxecuteerd voor drugsgerelateerde misdrijven.

De Iraanse Baluchi-minderheid vormde 29% (138) van de drugsgerelateerde executies in 2023, terwijl ze slechts ongeveer 5% van de Iraanse bevolking uitmaakt. De cijfers leggen het discriminerende effect bloot van de drugsbestrijdingsstrategie van de autoriteiten op de meest gemarginaliseerde en verarmde gemeenschappen.

Mensen die werden geëxecuteerd voor drugsgerelateerde overtredingen werden vaak in het geheim ter dood gebracht, zonder voorafgaande kennisgeving aan hun families en advocaten.

Zonder dringende actie van de internationale gemeenschap zal het aantal drugsgerelateerde executies blijven toenemen. De rechterlijke, de wetgevende en uitvoerende macht pogen bovendien om een nieuwe anti-drugswet in te voeren. Als ze wordt aangenomen, zal het aantal drugsdelicten waarop de doodstraf staat, nog uitbreiden.

Executies als instrument van politieke onderdrukking

In de nasleep van de “Woman Life Freedom”-opstand, intensiveerden de Iraanse autoriteiten in 2023 ook hun gebruik van de doodstraf als wapen om dissidenten de kop in te drukken.

In 2023 executeerden de autoriteiten zes mannen in verband met de opstand van 2022 en één man in verband met de nationale protesten van november 2019. Ten minste zeven andere mensen zijn ter dood veroordeeld en lopen het risico om geëxecuteerd te worden in verband met de opstand van 2022 en de protesten van november 2019.

De toename van het aantal executies heeft ertoe geleid dat ter dood veroordeelde gevangenen in hongerstaking zijn gegaan en publiekelijk hebben gesmeekt om tussenkomst om hun executies te voorkomen.

In mei 2023 smokkelden de demonstranten Majid Kazemi, Saleh Mirhashemi en Saeed Yaghoubi een briefje uit de gevangenis waarin ze om hulp vroegen: “Laat hen ons alsjeblieft niet vermoorden.”

Op 28 januari 2024 schreef een andere groep ter dood veroordeelden een open brief waarin ze hun hongerstaking aankondigden en om steun vroegen om hun leven te redden. “Misschien kunnen deze executies met uw hulp worden gestopt. Op welke manier dan ook, wees alstublieft onze stem...”.

Executies van mensen die als kind werden gearresteerd

Vorig jaar was er ook een schokkende toename van het gebruik van de doodstraf tegen minderjarige veroordeelden. Een 17-jarige jongen werd geëxecuteerd, net als vier jongeren die veroordeeld waren voor misdaden die plaatsvonden toen ze nog geen 18 jaar oud waren.

Hamidreza Azari werd gearresteerd toen hij nog maar 16 jaar oud was en minder dan zeven maanden later geëxecuteerd na een schromelijk oneerlijk proces dat door de vervolgingsautoriteiten werd bespoedigd. De Iraanse autoriteiten gaven in de binnenlandse media schaamteloos een verkeerde voorstelling van zijn leeftijd als 18 jaar omdat het opleggen van doodvonnissen aan mensen die op het moment van de misdaad jonger zijn dan 18 jaar duidelijk verboden is in het internationaal recht.

In de afgelopen maanden hebben de autoriteiten een nieuwe richtlijn van het hoofd van de rechterlijke macht misleidend aangeprezen als een stap in de richting van “een verdere vermindering” van doodvonnissen tegen minderjarige veroordeelden. Uit analyse van Amnesty International blijkt echter dat de richtlijn nalaat om aloude inherente tekortkomingen in de jeugdwetgeving aan te pakken. Het bevestigt de beoordelingsvrijheid van rechters om minderjarigen ter dood te veroordelen op basis van gebrekkige “rijpheidsbeoordelingen”.

Amnesty International heeft er herhaaldelijk bij de Iraanse autoriteiten op aangedrongen om artikel 91 van het islamitisch wetboek van strafrecht zodanig te wijzigen dat de doodstraf onder alle omstandigheden wordt afgeschaft voor misdrijven die door kinderen worden gepleegd.

Achtergrond

De Iraanse autoriteiten weigeren openbare statistieken van doodvonnissen en executies te verstrekken. Om het aantal executies in 2023 vast te leggen, werkte Amnesty International nauw samen met Abdorrahman Boroumand Centre, op basis van open bronnen, waaronder rapporten van staatsmedia, onafhankelijke media en mensenrechtenorganisaties. De organisatie bekeek ook de executielogboeken van Iran Human Rights en Kurdistan Human Rights Network. Het aantal executies dat Amnesty International heeft geregistreerd zijn minimumcijfers en de organisatie gelooft dat het werkelijke aantal hoger ligt.

De doodstraf is de ultieme wrede, onmenselijke en vernederende straf. Amnesty International is tegen de doodstraf in alle gevallen zonder uitzondering, ongeacht de aard of omstandigheden van het misdrijf; ongeacht de schuld, onschuld of andere kenmerken van het individu; en ongeacht de methode die de staat gebruikt om de executie uit te voeren.

Lees meer over de doodstraf